ടിബറ്റിലെ ബ്രഹ്മപുത്ര നദിയിൽ 167 ബില്യൺ ഡോളർ (ഏകദേശം 13.9 ലക്ഷം കോടി രൂപ) ചെലവിൽ മെഗാ ഡാം നിർമ്മാണം ചൈന ആരംഭിച്ചു. ഇന്ത്യയ്ക്കും ബംഗ്ലാദേശിനും വലിയ ആശങ്കകൾ ഉയർത്തുന്നതാണ് ഈ പദ്ധതി. ടിബറ്റിൽ ‘യാർലുങ് സാങ്പോ’ എന്നറിയപ്പെടുന്ന ബ്രഹ്മപുത്ര നദിക്ക് കുറുകെയാണ് ഈ ഭീമാകാരമായ അണക്കെട്ട് നിർമ്മിക്കുന്നത്.
ചൈനയുടെ 14-ാം പഞ്ചവത്സര പദ്ധതിയുടെ (2021–25) ഭാഗമായാണ് ഈ അണക്കെട്ട് നിർമ്മാണം. കഴിഞ്ഞ ഡിസംബറിൽ പദ്ധതിക്ക് ചൈനീസ് ഭരണകൂടം അനുമതി നൽകിയിരുന്നു. ചൈനീസ് പ്രധാനമന്ത്രി ലി ചിയാങ് നിർമ്മാണ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ ഉദ്ഘാടന ചടങ്ങിൽ പങ്കെടുത്തു.
നിലവിൽ ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ അണക്കെട്ടായ ചൈനയിലെ ത്രീ ഗോർജസ് ഡാമിനേക്കാൾ വലുതായിരിക്കും ബ്രഹ്മപുത്രയിലെ ഈ പുതിയ അണക്കെട്ട്. ത്രീ ഗോർജസ് ഡാം ഭൂമിയുടെ ഭ്രമണത്തെ പോലും സ്വാധീനിക്കുന്നുവെന്ന കണ്ടെത്തലുകൾ നിലനിൽക്കെ, പുതിയ ഡാമിന്റെ വലുപ്പം കൂടുതൽ ആശങ്കകൾക്ക് വഴിവെക്കുന്നു.
അരുണാചൽ പ്രദേശിലൂടെയും പിന്നീട് ബംഗ്ലാദേശിലൂടെയും ഒഴുകുന്ന ബ്രഹ്മപുത്ര നദിയിലെ ജലത്തിന്റെ ഒഴുക്കിനെ ഈ ഡാം ഗണ്യമായി ബാധിക്കുമെന്നാണ് വിലയിരുത്തപ്പെടുന്നത്. ഇത് താഴെത്തട്ടിലുള്ള രാജ്യങ്ങളിലെ ജലലഭ്യതയെയും കാർഷിക മേഖലയെയും ദോഷകരമായി ബാധിച്ചേക്കാം. കൂടാതെ, സംഘർഷ സാഹചര്യങ്ങളിൽ ചൈനക്ക് ജലം തുറന്നുവിട്ട് പ്രളയം സൃഷ്ടിക്കാനുള്ള സാധ്യതയും ഇന്ത്യ ആശങ്കയോടെയാണ് കാണുന്നത്.
അണക്കെട്ട് നിർമ്മാണത്തിൽ ഇന്ത്യ തങ്ങളുടെ ആശങ്കകൾ നയതന്ത്ര തലത്തിൽ ചൈനയെ അറിയിച്ചിട്ടുണ്ട്. ബ്രഹ്മപുത്ര നദിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട വിഷയങ്ങൾ ചർച്ച ചെയ്യുന്നതിനായി 2006-ൽ ഇന്ത്യയും ചൈനയും ഒരു എക്സ്പർട്ട് ലെവൽ മെക്കാനിസം (MLM) രൂപീകരിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഈ കരാർ പ്രകാരം പ്രളയകാലത്ത് നദീജലത്തെക്കുറിച്ചുള്ള വിവരങ്ങൾ ചൈന ഇന്ത്യക്ക് നൽകുന്നുണ്ട്. എന്നിരുന്നാലും, ഈ പുതിയ ഡാം പദ്ധതി ഇന്ത്യക്ക് വലിയ വെല്ലുവിളിയാണ് ഉയർത്തുന്നത്.
